Het Verhaal van de Dag brengt je vandaag 100 jaar terug in de tijd, naar 5 augustus 1919 als in Leiden Mary Servaes wordt geboren. Later zal zij bekend worden als de Zangeres zonder Naam, de ‘Koningin van het Levenslied’
(tekst: Wim Meijer)
Herinneringen
Sommige dingen kunnen het verleden dichtbij brengen. Muziek is zo’n ding. Hoor ik bijvoorbeeld Eloise van Barry Ryan dan waan ik mij terug in 1968 op IJsbaan de Volharding in Heemstede: strontverliefd, onmachtig stuntelend op mijn Friese doorlopers achter mijn eerste ‘grote liefde’ aan. Een onmogelijke opgave, want ze is veel sneller en behendiger dan ik en weet daarbij niets van mijn zorgvuldig verstopte gevoelens.
Meer van die nummers
En er zijn meer van die nummers. Bij Pour un flirt van Michel Delpech dans ik opnieuw mijn allereerste Foxtrott, en bij Staying Alive van The Beegees waan ik mij terug in een cocktailbar aan de Boulevard Malesherbes in Parijs, waar die derde cocktail, in combinatie met de vrieskou van die januarinacht, mij gewillig in de armen drijft van mijn vriendin. Op zich heeft het slechter af kunnen lopen.
Broekie van Jantje
Maar echt ongemakkelijke gevoelens bekruipen mij vooral bij het liedje ‘Het broekie van Jantje’. Bij de jongere generatie zal er niet meteen een zucht van herkenning door de ruimte gaan. En dat is fijn voor die jongere generatie. Mijn leeftijdsgenoten en ouderen zullen echter meteen weten waar ik het over heb.
Het dramatische verhaal
Het broekie van Jantje is het dramatische verhaal van een klein kereltje dat een gat in zijn broek heeft waardoor zijn achterwerk een soort van ‘openbaar kunstbezit’ wordt. Het gevolg: Jantje wordt genadeloos gepest in een tijd dat er nog geen ‘Project P’ bestaat. De enige oplossing is dus: een nieuwe broek. Alleen kan moeder die niet betalen, dus trekt zij haar rok uit en maakt daarvan een broek voor Jantje. Niet ècht een oplossing, want daarna gaat moeder van armoe dood. Kortom: drama alom. Alleen… wat heeft dat met mij te maken?
Kokosmat en pijnlijke knieën
Welnu, ik ben gewoon een soort Jantje. Als klein jongetje speel ik vooral op de grond, kruipend met autootjes. En dat is helemaal niet goed voor lange terlenka broeken, zeker niet als de vloerbedekking bestaat uit kokostapijt, zoals bij ons het geval is geweest. En als ik niet binnen speel als jochie, dan speel ik wel buiten. Dat gaat in die tijd al rennend, klimmend, glijdend en vooral veel vallend. Net las in het lied zijn mijn broeken daar niet op gemaakt. Iets waar mijn moeder vervolgens niet blij van wordt, met als gevolg dat zij mijn schuldgevoel genadeloos bespeelt met het liedje ‘het Broekie van Jantje’
Gevoelig voor.
Mijn moeder raakt een snaar, want ik Ik blijk daar gevoelig voor te zijn. Ze raakt mij hiermee mijn twee grote angsten: De angst dat ze haar rok uit zal trekken, en de angst dat ze van narigheid dood zal gaan. Voor beide voel ik mij min of meer verantwoordelijk.
Levenslied zonder levensvreugd
Het Broekie van Jantje is illustratief voor hoeveel ellende er in een liedje gestopt kan worden. En er zijn in die tijd, ik praat over de vijftiger jaren, heel wat die liedjes. Levensliederen, die meestal gespeend zijn van iedere vorm van levensvreugde. Toch blijkt deze muziek dat in de eerste decennia na de oorlog opkomt, een ongekend populair genre te zijn. Zo populair zelfs dat de liefhebbers hun eigen Koningin van het Levenslied hebben in de persoon van Mary Servaes, de Zangeres zonder Naam.
Moeilijke jeugd
Mary (Rietje) Bey wordt geboren op 5 augustus 1919 (op de 10e verjaardag van mijn moeder! Toeval bestaat niet!) in Leiden als achtste in een gezin met tien kinderen. Haar jeugd kenmerkt zich door armoede en fysieke problemen. Nadat ze op haar 3e jaar bij een val haar heup breekt, is ze bijna 10 jaar lang aan bed gekluisterd. Problemen met haar ouders ontstaan als ze als 12-jarig meisje zich ‘stiekem’ katholiek laat dopen.
Onoverkomelijk
Deze problemen worden onoverkomelijk als ze op haar 17e een relatie krijgt met de katholieke Rudolph en zwanger raakt, waarna ze in Kampen abortus laat plegen. Deze abortus verloopt zo amateuristisch dat ze daarna geen kinderen meer kan krijgen. Na de abortus blijft Mary de eerste tijd nog bij haar zus in Kampen wonen.
Naar Maastricht
Gedurende de oorlogsjaren verhuist Mary naar haar broer in Maastricht, waar ze haar echtgenoot Jo Servaes ontmoet.
Na de oorlog
In de jaren na de oorlog treedt ze vooral in Maastricht op als zangeres in cafés. Dit duurt tot 1957. Daarna belandt een demo van een zanger, voor wie zij de achtergrondzang heeft gedaan, bij Johnny Hoes. Deze is vooral gecharmeerd van de stem op de achtergrond en nodigt Mary uit voor een auditie, waarna ze een platencontract krijgt.
Johnny Hoes
De artiestennaam ‘Zangeres zonder Naam’ komt ook uit de ‘hoge hoed’ van Johnny Hoes, wellicht ingegeven door de Franse zanger Roland Avellis die bekend stond als “Le chanteur sans nom”. De eerste single die de Zangeres zonder Naam uitbrengt, is Kindergebed. De plaat wordt meteen redelijk verkocht, maar het echte grote succes komt in 1959 met haar eerste ‘gouden’ single Ach vaderlief, toe drink niet meer. Het zal de eerste hit zijn uit een lange reeks die ze in de volgende 25 jaar gaat scoren.
Tientallen hits
Na ‘Ach Vaderlief, toe drink niet meer’ volgen tientallen hits waaronder De blinde soldaat (1962), Mexico (1969, 1986), Het soldaatje (1971), Mandolinen in Nicosia (1972), Keetje Tippel (1975), ’t Was aan de Costa del Sol (1975) en Vragende kinderogen (1982). In totaal neemt ze meer dan 550 liedjes op.
Moeder aller homo’s
Opvallend is het optreden van de Zangeres zonder Naam als ze in 1977 zelf een protestlied schrijft tegen de Amerikaanse anti-homorechtenactiviste Anita Bryant en dit opneemt onder de titel Luister Anita. Met haar tekst “Maar beste vent hou gerust van je vriend, en strijd voor je rechten, desnoods ervoor vechten. Waar ze jou van beschuldigt heb jij niet verdiend” verwerft zij in een keer haar status van “Moeder aller homo’s” in Nederland.
Paradiso
In de jaren tachtig scoort Mary Servaes nog slechts bescheiden hits, totdat ze op 23 Mei 1986 een concert mocht geven in de Amsterdamse Rocktempel Paradiso, waarbij al haar oude succesnummers de revue passeren. De avond wordt een legendarisch succes, waarbij vooral de live-versie van haar Mexico de zaal op z’n kop zet en later als single de 4e plaats bereikt van de Nederlandse Top-40. Het concert betekent een comeback en een nieuwe generatie fans waarvoor ze steeds vaker optreedt in discotheken, veelal samen met de groep Normaal, waarbij ze zelfs een stevige Rock around the Clock niet uit de weg gaat.
Mijn Leven
Haar optredens gaan door tot 31 december 1987. Het is het jaar dat zij haar afscheidsconcert geeft in Tilburg, wat zij afsluit met haar eigen versie van de wereldhit My Way, onder de titel Mijn Leven. Zelf ziet ze dit afscheid als een begin van een gelukkige oude dag met haar man Jo. Het mag niet lang duren. In 1990 overlijdt Jo geheel plotseling op 67-jarige leeftijd. Daarna gaat de zangeres ook snel achteruit. De laatste jaren lijdt ze zowel aan dementie als aan de Ziekte van Parkinson. Op 23 oktober 1998 overlijdt ze aan een hartstilstand in een verzorgingstehuis in Horn.
