Vandaag 100 jaar geleden, op 29 oktober 1923, ging op Broadway de musical Runnin’ Wild in première. Meest opvallende element uit die musical: de Charleston. Eindelijk ontdekte men dat heupen en billen mochten meedansen. Probleem was echter dat lang niet iederéén gecharmeerd was van deze fysieke vrijzinnigheid. Het betekende ‘alarmfase 1’. En die bleef niet beperkt tot het conservatieve danswereldje.
(tekst: Wim Meijer)
Vertalen van muziek in beweging
Ik hoor ’t mijn dansleraar nog altijd zeggen: “Dansen, dat is het vertalen van muziek in beweging”. En onmiddellijk na dit te hebben uitgesproken begon hij ons uitgebreid tot in detail uit te leggen hoe ieder pasje gedanst moest worden. Hierbij werd weinig ruimte vrijgelaten voor een eventuele ‘spontane persoonlijke vertaling van de muziek in beweging’. Waarschijnlijk ging hij ervan uit dat zijn wóórden ons als muziek in de oren klonken.
Pasjes leren op strakke ritmes
Het is al meer dan 40 jaar geleden dat ik mijn laatste dansles van hem kreeg. En sinds die tijd heb ik ook zelf als dansdocent veel beginnend dansliefhebbers wegwijs gemaakt in de wereld van de Ballroom- en Latindansen. Dat wil zeggen: Ik heb aan héél wat mensen pasjes geleerd, die dan exact uitgevoerd konden worden op exact daarvoor bestemde ritmes. En tot mijn genoegen was bijna iedereen dan blij. Maar heb ik ze nu leren dànsen?
Voor mijn gevoel eigenlijk niet. Wat ik wel gedaan heb is mijn danscursisten een handvat gegeven, op basis waarvan ze de dansvloer op durfden te gaan om gezellig met elkaar pasjes te maken op gezellige muziek. Zonder die vaste pasjes hadden veel van hen dat nooit gedurfd. Nu dus wel. Alleen….. om nu te spreken van een ‘vertaling van de muziek in beweging’….. Eerlijk gezegd denk ik dat zoiets niet te leren is. Zoiets moet je ìn je hebben. En dat is lang niet iedereen gegeven. Zeker niet de West-Europeanen, die hun eigen motoriek lijken te blokkeren door te veel na te denken over de volgorde en ‘techniek’ van de pasjes.
Salsa, Zouk en Kizomba
Hoe anders is dat bij onze medelanders waarvan de roots liggen in warmer oorden. Geef die een Salsa, Merengue, Bachata, Zouk of Kizomba en opeens zie ik wat mijn vroegere dansleraar bedoelde. Opeens zie ik mensen die niet na lijken te denken over houding of voetwerk. Mensen die zó spontaan swingen dat ik in gedachten de muziek kan horen, alleen al op basis van hun bewegingen. Kortom: ik zie DANSEN!
Runnin’ Wild
Het is overigens niet de eerste keer dat een ‘spontane’ dans de reguliere danswereld overruled. Op 29 oktober 1923 was het de Charleston die de wereld veroverde toen de zwarte musical Runnin’ Wild op Broadway in première ging. In deze musical werd The Charleston gelanceerd voor het grote publiek. En met succes. De swingende bewegingen van de Charleston werkten wereldwijd aanstekelijk. Misschien kwam het wel door de hoge mate van spontaniteit in de bewegingen.
Charleston
De dans was oorspronkelijk afkomstig van de neger-havenarbeiders uit de stad Charleston. Toen er arbeiders wegtrokken naar New York werd de dans ook daar populair. In de buurt ‘The Jungles’ kwamen de arbeiders samen en dansten tot diep in de nacht de Charleston op pianomuziek. Een van de toehoorders was de zwarte pianist James Price ‘Jimmy’ Johnson die uiteindelijk de muziek schreef voor het nummer ‘The Charleston’ uit musical Runnin’ Wild.
Wansmaak en gezondheidsrisico’s
Met het succes van de Charleston kwamen ook de protesten. Want door velen werd deze succesdans beschouwd als een uiting van pure wansmaak. Vooral het nadrukkelijke gebruik van de heupen en achterwerk werd niet door iedereen op prijs gesteld. De pers in Londen noemde het abnormaal, gedegenereerd en negroïde.
Ook de medische wereld had er een mening over en waarschuwde voor de gezondheidsrisico’s. Door de schokkende bewegingen zouden in het lichaam het hart en andere organen van hun plaats kunnen geraken. Ook zou het dansen van de Charleston kunnen leiden tot een permanente verdraaiing van de enkels.
Verbod
In sommige plaatsen in de Verenigde Staten werd de Charleston zelfs verboden. En niet alleen in Amerika…. want dit gebeurde zelfs in Amsterdam in opdracht van de fijn-christelijke burgemeester Willem de Vlugt. Maar dit alles hielp niet. De Charleston werd bijzonder populair. En toen in 1926 Josephine Baker de Charleston introduceerde door ‘m solo te dansen in la Revue Nègre in de Folies Bergère in Parijs, danste zowel Amerika als Europa massaal op de muziek Jimmy Johnson en Cecil Mack.
Charleston getemd
Toch zou de Charleston in z’n authentieke, wilde versie en ogenschijnlijk ongecontroleerde kicks, langzaam worden ‘getemd’. Dit gebeurde vooral onder invloed van de Engelse dansdocenten. Zij schaafden de Charleston bij tot een respectabele Engelse ballroomdans, met stappen die wel iets uitbundiger waren dan tot dan toe gebruikelijk, maar die nauwelijks meer leken op de bewegingen van de havenarbeiders uit Charleston. Een voorgeschreven houding, een vaste techniek en vooraf bepaalde variaties, veelal in een geplande volgorde: Het waren de regels waardoor de muziek niet meer vertaald kon worden in beweging, maar men nog slechts pasjes kon maken op muziek. Voorgeschreven pasjes. Geen wonder dat de Charleston uiteindelijk devalueerde tot een leuk stukje nostalgie……. net zoals het stijldansen.
Goed voor 2,5 miljoen views
Dat nostalgie het nog steeds goed doet bij het grote publiek blijkt uit onderstaande video waarop Sophie Ellis-Bextor met de Nieuw Zeelandse Ballroom-danser een demonstratie Charleston geven tijdens Strictly Come Dancing. De video is inmiddels miljoenen keren bekeken. En toegegeven: het mogen dan ingestudeerde pasjes zijn, het is zeker het bekijken waard.
