Vandaag gaan we 60 jaar terug in de tijd, naar 20 mei 1964, toen de laatste aflevering van Dappere Dodo op de televisie werd uitgezonden. Na ruim 9 jaar en 75 afleveringen viel letterlijk het doek voor de bijdehante scheepsjongen en zijn vriendjes op De Schele Zeemeermin.
(tekst: Wim Meijer)
Eerste televisie-ervaring
Zelfs de late babyboomers hebben het in veel gevallen niet meer echt bewust meegekregen: de avonturen van Dappere Dodo. En dan heb ik het niet over een natuurserie rond een uitgestorven reuzenvogel op het eiland Mauritius, maar over de allereerste kinderserie op het nog jonge medium dat televisie heette. Al op 3 februari 1955 (televisie bestond op dat moment in Nederland pas 4 jaar) werd de eerste aflevering uitgezonden van de marionettenserie die draaide om de scheepsjongen Dappere Dodo, die samen met zijn vrienden Kees, Oom Harrie, de kapitein, Opa Buiswater en Juffrouw Vulpen de wereld rondvoer met het schip “De Schele Zeemeermin”
Handmarionet
De serie was ontsproten aan het brein van KRO producer Fred Bredschneyder en kwam tot stand in samenwerking met Bert Brugman, die al sinds 1923 faam verwierf als marionettenspeler en eigenaar van ‘Marionettentheater de Olijftak’. Daarbij had Brugman in de veertiger jaren van de vorige eeuw een nieuwe bewegingstechniek voor zijn poppen ontwikkeld. Hij maakte een soort combinatie van een handpop en een marionet, waarbij de handen van de poppen werden bewogen door middel van stokjes. Het was deze techniek waarvoor hij octrooirechten verwierf en die ook gebruikt werd bij Dappere Dodo.
Stokjes
Dat ik het zo goed weet van die stokjes, heeft alles te maken met het feit dat ik me toen, als vijfjarig ventje, groen en geel ergerde aan die stokjes. Nu was ik sowieso al geen echte liefhebber van een ‘gewone’ poppenkast met Jan Klaassen en Katrijn. Ik vond poppenkast gewoon te ‘onecht’. Maar die stokjes maakte het voor mij nóg onechter. Om over de mond nog maar te zwijgen. Want aan die onnatuurlijke ‘klep’ heb ik nooit kunnen wennen.
Internationaal succes
Let wel: Mijn aversie tegen die stokjes doet natuurlijk niets af van de prestatie van marionettenspeler Bert Brugman. Dappere Dodo was ruim 9 jaar lang als kinderserie mega populair. Dat is al een prestatie op zich. En daarnaast was Brugman in totaal 46 jaar actief als marionettenspeler voor zijn Nederlands Marionettentheater, waar hij met zijn poppen zelfs complete opera’s uitvoerde. Hiermee verwierf hij ook internationale bekendheid en werd veelvuldig uitgenodigd voor tournees naar onder meer Israël, Zwitserland, Suriname en Indonesië.
Drie generaties, zestienduizend voorstellingen
Bert Brugman bleef als marionettenspeler actief tot zijn 73e. Toen, in 1969, nam zijn zoon Joost het theater over om samen met zijn vrouw de volgende 30 jaar voor zijn rekening te nemen. En sinds 1999 wordt het Nederlands Marionettentheater geleid door Mariska Brugman, de dochter van Joost Brugman en kleindochter van oprichter Bert Brugman.
Sinds de oprichting van Marionettentheater De Olyftack in 1923 hebben de drie generaties Brugman in totaal meer dan zestienduizend voorstellingen gegeven in hun theater, dat jarenlang zijn thuishaven had in een zoldertheater aan de Derde Oosterparkstraat 144/3 in Amsterdam. Sinds 2021 is het Nederlands Marionettentheater gevestigd in een uniek pand in Edam. Mariska: ‘In 2020/21 kwam door de lockdown tijd vrij en vonden we in Edam een prachtig pandje waar we een nieuw kleiner theater hebben gevestigd. Wij gaan nu vooral voor kwaliteit en niet meer voor kwantiteit en hopen nog een aantal jaren fijne en intieme voorstellingen voor jong en oud te mogen geven. We toeren ook nog steeds door het land. Ons doel is het goede te behouden en daar te vernieuwen waar wij dat graag willen. En kom eens naar Edam om de magie van het poppenspel in ons sfeervolle 300 jaar oude rijksmonument te beleven.’
Rikkie, Slingertje en Paulus
Of het zonder Dappere Dodo ook gebeurd zou zijn kan niemand vertellen, maar een feit is dat de poppenserie heel wat navolging kreeg op de televisie. Dodo had zijn hielen nog niet gelicht of daar waren Rikkie en Slingertje van het Haarlemse Poppentheater Merlijn van Rien en Maaike Baartmans. Ondanks dat die geen ‘stokjes’ hadden vond ik ook die irritant onecht. En datzelfde gevoel had ik bij Paulus de Boskabouter die, na jarenlang als hoorspel op de radio te zijn geweest, ook als poppenserie op TV werd gelanceerd.
Thunderbirds
Maar wacht… over lanceren gesproken. Opeens waren daar, in de tweede helft van de zestiger jaren The Thunderbirds. De avonturen van astronaut Jeff Tracy en zijn vijf zonen Scott, Virgil, Alan, Gordon en John, die met elkaar de Reddingsorganisatie International Rescue vormde. Dankzij The Thunderbirds veranderde mijn mening over poppenseries. Dit was nèt echt: Geen handen in lijfjes, geen stokjes aan handen, geen ‘klepjes’ als mond, nee… zelfs de draadjes kon je niet zien.
Dinky Toys
Twee jaar lang was ik helemaal in de ban van The Thunderbirds. Ik had van Dinky Toys alle modellen van de vijf ruimtevaartuigen en zelfs de Rolls Royce van Lady Penelope. Afbeeldingen van de bemanningsleden plakte ik op triplex, zaagden ze uit met een figuurzaag en hing ze boven mijn bed. En ik rustte niet voordat ik de hele serie van zes Albert Heijn Thunderbird Edities compleet had, met alle persoonlijke en technische informatie van International Rescue. Dat betekende voor moeders veel heel veel shoppen bij de grootste kruidenier van Nederland.
De gekte duurde tot eerste Kerstdag 1966. Toen werd de laatste aflevering van de Thunderbirds uitgezonden en kwam ik terug met beide benen op de grond, me realiserend dat zelfs ìk een poppenserie leuk kon vinden. Wellicht dat ik daarom nu toch met een vleugje nostalgisch gevoel kan terugdenken aan Dappere Dodo, ondanks … die ‘stokjes’.
Als afsluiting een complete aflevering van Dappere Dodo
